ENYukarı Dicle Bölgesi’nde bulunan ve Ilısu Barajı HES Projesi kapsamında 2007-2017 yılları arasında kazısı gerçekleştirilen Başur Höyük’ün, MÖ. 4. Binyıl sonu ve MÖ. 3. Binyıl başında bölgedeki diğer yerleşimlerden farklı bir kültürel gelişim gösterdiği anlaşılmaktadır.
bilgi@butarp.com
Proje
Bu projeyle Başur Höyük kazısından elde edilen yeni veriler ışığında MÖ. 4. Binyıl sonu MÖ 3. Binyıl başında yaşanan kültürel değişimleri tanımlayıp Yukarı Dicle Bölgesi’nin çevre bölgelerle olan etkileşimdeki rolünün yeniden ele alınması amaçlanmaktadır.
Söz konusu projenin ana odak noktası Başur Höyük yerleşiminde ele alınan dönemde gözlemlenen kültürel karakterin ve değişimin nedenlerini ve sonuçlarını ortaya çıkarmak ve Başur Höyük örneğinden yola çıkarak Uruk Sistemi çöküşü sonrası Yukarı Mezopotamya yerleşimlerinin toplumsal örgütlenme modellerine katkıda bulunmaktır. Bu değişimi anlamak için Başur Höyük’ün detaylı ve çok yönlü bir şekilde irdelenmesi önemlidir.
Proje kapsamında yerleşimde tespit edilen bu dönemlere ait verilerin analiz edilip değerlendirilmesi ve Yukarı Dicle Bölgesi’nde bulunan kazılardan elde edilen verilerle karşılaştırılıp yorumlanması sonucu, bölgenin kültürel karakterini ortaya koymak projenin konusunu oluşturmaktadır.
Başur Höyük yerleşimi, çağdaş tabakalara sahip Yukarı Dicle Bölgesi’ndeki diğer yerleşimlere kıyasla Geç Uruk/Erken Tunç Çağı-I kültürel özelliklerini daha yoğun ve güçlü bir materyal kültürüyle temsil etmektedir. Bu durum Başur Höyük kazılarından elde edilen yeni verilerle gerek Yukarı Dicle Bölgesi, gerekse bölgenin yoğun bir etkileşim içerisinde bulunduğu Kuzey Mezopotamya için yeni bir değerlendirme yapılması gerekliliğini göstermiştir.
Bu proje, Başur Höyük’te ele alınan dönemde gözlemlenen kültürel değişimi tanımlayıp bölge arkeolojisine özgün ve yeni bir çalışmayla katkıda bulunacaktır.
Proje kapsamında ele alınan Geç Uruk/Erken Tunç Çağ-I evresi Mezopotamya arkeolojisinde merkez/periferi ve bölgeselleşme/yerelleşme kuramlarıyla karakterize edilmektedir.
Projenin kuramsal yaklaşımı da bu tartışmalar üzerine kurulacaktır.
Projenin Yöntemi
Başur Höyük’te projenin kronolojik kapsamı dahilindeki dönemlere ait arkeolojik verilerin ve bu veriler üzerinde yapılacak arkeometrik ve antropolojik çalışmaların değerlendirilmesi sonucu elde edilen bulguların, Başur Höyük’ün de içinde yer aldığı Yukarı Dicle Bölgesi ve kültürel etkileşim içinde komşu bölgelerdeki yerleşimlerden elde edilen arkeolojik bulgularla karşılaştırılması sonucunda geçim modellerine, toplumsal organizasyonlara, yerleşimler ve bölgeler arası etkileşim modellerine yönelik kuramlar dahilinde açıklanması üzerine kuruludur.
Mezopotamya’nın içinde bulunduğu politik durum nedeniyle arkeolojik bilgi akışı kesintiye uğramıştır.
Bu durum son yıllarda Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yapılan kazılar neticesinde üretilen bilgilerin arkeoloji literatürüne katkısını ön plana çıkarmaktadır.
Kuzey Mezopotamya Kültür bölgesinde yapılan araştırmalar sonucu Geç Uruk/Erken Tunç Çağı I dönemleriyle ilgili üretilen bilgilerin ve kuramların Başur Höyük ve Yukarı Dicle Bölgesi’nden elde edilen yeni bilgilerle karşılaştırılması yerleşik bilgilerle oluşturulmuş tablonun değişmesini sağlayabilir.
Başur Höyük ve diğer Yukarı Dicle Bölgesi dönem yerleşimlerinde ortaya çıkartılan buluntular ve veriler Geç Uruk/Erken Tunç Çağı I dönemlerinde Kuzey Mezopotamya’da ortaya çıkan kültürler için öne sürülen bilgilere ve araştırmacıların bu bilgilerden yola çıkarak bölge için oluşturduğu merkezileşme/bölgeselleşme kuramlarına önemli katkılar veya değişimler sağlama potansiyeline sahiptir. Ayrıca proje kapsamında yapılacak olan lisansüstü tezlerle birlikte genç bilim insanlarının yetiştirilmesi hedeflerden birisidir.
